next up previous contents
Następny: Wszechświat Wyżej: Galaktyki aktywne i kwazary Poprzedni: Kwazary

Model galaktyki aktywnej i kwazara

Galaktyki aktywne i kwazary mają wiele cech wspólnych, dlatego opracowano jeden model, który stara sie wytłumaczyć wiele z obserwowanych charakterystyk tych obiektów. Zakłada się w nim, że w jądrach aktywnych galaktyk znajdują się supermasywne czarne dziury, o masach rzędu \( 10^{8}
\)masy Słońca. Jądra galaktyk wypełnione są gęsto gwiazdami. Te z nich, które przechodzą w pobliżu czarnej dziury rozpadaja sie pod wpływem jej oddziaływania pływowego. Uwolniony z nich gaz spada na czarna dziurę, tworząc wokół niej gorący dysk akrecyjny, o średnicy poniżej 1 pc. Jego opadanie na czarną dziurę prowadzi do wydzielania olbrzymich ilości energii, wypromieniowywanej w stożkach wzdłuż osi rotacji dysku, symetrycznie względem środka. W tym samym kierunku zostaje też odrzucana część zjonizowanego gazu. W ten sposób pojawiają się strugi materii, zawierajace strumienie relatywistycznych elektronów, odpowiedzialnych za promieniowanie synchrotronowe. Pobudza ono do świecenia obłoki gazu, otaczające rejon produkcji energii.

Promień Schwarzschilda czarnej dziury o masie stu milionów mas Słońca wynosi ok. 2 j.a. Dla zapewnienia tempa produkcji energii typowego dla kwazarów wystarczy, jeśli w ciągu roku roku opadnie na nią gaz o masie 1 masy Słońca.

Jeśli obserwator znajduje sie w płaszczyźnie dysku akrecyjnego, zobaczy jedynie strugi materii, wypływające z jądra oraz położone symetrycznie po jego obu stronach obszary emisji promieniowania radiowego. Będzie to więc rozciagłe radioźródło. W przeciwnym przypadku obszar aktywny nie będzie przesłoniety i zaobserwujemy zwarte radioźródło. Jeśli rejon produkcji energii otacza w wiekszej odległości gęsta chmura gazu, absorbuje ona energię strumieni elektronów i reemituje ją w zakresie ultrafioletu i promieni widzialnych w postaci jasnych linii widmowych. Są one poszerzone z uwagi na szybkie ruchy przypadkowe obłoków gazu. Widzimy wówczas galaktyki Seyferta lub -- gdy wydziela się więcej energii -- kwazary. Jeśli natomiast wokół obszaru produkcji energii jest niewiele gazu, obserwujemy lacertydy. Są one podobne do kwazarów za wyjątkiem braku linii emisyjnych w widmie.


next up previous contents
Następny: Wszechświat Wyżej: Galaktyki aktywne i kwazary Poprzedni: Kwazary
Tomasz Kwiatkowski
2000-06-09